1.Вовед
Никотинот е алкалоид, кој потекнува од фамилијата на растенија ”ноќни засенувачи” (Solanaceae). Тој учествува со 0,6 - 3 % од сувата тежина на тутунот, со биосинтеза се создава во коренот и се акумулира во листовите. Тој функционира како antiherbivori хемикалија со одредена специфика за инсектите; затоа никотинот бил широко употребуван како инсектицид во минатото, а денешниот никотин аналогно познат како “imidacloprid” продолжува широко да се употребува. Во мали концентрации (просe~на цигара sodr`i околу 1mg апсорбиран никотин), супстанцијата дејствува како стимулатор на цицачите и е еден од главните фактори одговорни за зависно-формирачките карактеристики на пушењето тутун. Во согласност со Американската здравствена организација,” Никотинската зависност, историски била најтешка зависност за одвикнување”. Фармаколошките карактеристики и карактеристичното однесување кои ја детерминираат тутунската зависност се слични со оние кои ја детерминираат зависноста од дроги , како што се хероин и кокаин.
Потекло Пушен (како тутун),v{mrkuvan, џвакан
Формула С10Н14N2
Молекулска маса 162.26g/mol
SMILES eMolecules and Pubshem
Густина 1,01g/cm3
Точка на топење -79 оС (-110оF)
Точка на вриење 247оС (477 оF)
Polu`ivot 2 ~asa
2.Istorija i ime
Nikotinot e imenuvan spored tutunskoto rastenie Nicotiana tabacum, koe prethodno e imenuvano po Xon Nikot De Vilmein, francuski ambasador vo Portugalija, koj ispra}al tututn i semiwa od Brazil vo Pariz vo 1560 god. i ja promoviral nivnata medicinska upotreba. Nikotinot za prv pat bil izoliran od tutunskoto rastenie vo 1828g. od germanskite hemi~ari Poselt I Riman. Negovata hemiska empiriska formula bila opi{ana od Melsens vo 1893g. i za prv pat bil sintetiziran od A. Piktet I Krepi vo 1904g.
3.Hemiski svojstva
Nikotinot e higroskopska supstancija, maslovidna te~nost koja se me{a so voda vo svojata bazi~na forma. Kako nitrogenska baza, nikotinot formira soli so kiselinite koi se obi~no cvrsti ili rastvorlivi vo voda. Najva`ni soedinenija na nikotinot se nikotinskata kiselina i amid nikotinskata kiselina. Nikotinot lesno prodira niz ko`ata. Kako {to e spomnato vo karakteristikite, slobodniot bazi~en nikotin }e izgori na temperatura poniska od negovata to~ka na vriewe i negovata parea ke izgori na 308K (350S; 950F) vo vozduh i pokraj niskiot pritisok na pareata. Poradi ova, pogolemiot del od nikotinot }e izgori koga cigarata se pu{i, no kako i da e dovolno se vdi{uva za da gi obezbedi posakuvanite efekti. Koli~estvoto na nikotin, vdi{ano so tutunskiot ~ad e frakcija od koli~estvoto sodr`ano vo tutunskite listovi.
4.Opti~ka aktivnost:
Nikotinot e opti~ki aktiven, so toa {to ima 2 enantiomerski formi. Prirodnata forma vo koja se javuva e levogira so [α1]D=-166.40. Desnogirata forma na nikotinot ima samo polovina od fiziolo{kata aktivnost na (-) nikotinot. Zatoa toj e slab vo smisla na toa deka od povisoka doza se bara da gi sodr`i istite efekti. Solite na (+) nikotinot se obi~no desnogiri.
5.Farmakologija - farmakokinetika
Kako {to nikotinot navleguva vo teloto, toj brzo se distribuira niz krvnata cirkulacija i mo`e da ja pomine krvno-mozo~nata bariera. Vo prosek potrebni se 7 sek. za supstancata da stigne do mozokot otkako }e se vdi{e. Polu`ivotot na nikotinot vo teloto e okolu 2~asa. Koli~estvoto na nikotin apsorbirano od teloto so pu{ewe zavisi od mnogu faktori, vklu~uvajki go vidot na tutunot, dali ~adot se vdi{uva i dali se koristi filter. Za xvakawe tutun koj se zadr`uva vo ustata pome|u usnite i aglite na zabite ili zemen niz nos, koli~estvoto oslobodeno vo teloto te`nee da bide pogolemo otkolku ispu{eniot tutun. Nikotinot se metabolizira vo crniot drob od citohrom R450 enzim(pove}e od CYP2A6 i isto od CYP2B6). Glavniot metabolit e kotinin. Drugi primarni metaboliti vklu~uvaat nikotin N’-oxide, nonikotin, nikotin izometonium, 2-hidroksinikotin i nikotin glukoronid.
6.Primena
Dejstvoto na nikotinot na vegetativniot nerven sistem se sostoi najprvo vo minlivo, a potoa vo trajno deprimirawe na simpati~kite i parasimpati~kite ganglii. Negovoto dejstvo e direktno na samite gangliski }elii. Za vreme na stadiumot na nikotinska stimulacija, pregangliskite impulsi se poefikasni, a za vreme na nikotinskata paraliza se bez nikakvo dejtvo. Nasproti toa, postgangliskata stimulacija ne pretrpuva promeni.
Dejstvoto na nikotinot na skeletnite muskuli e isto kako i na gangliite. Spored toa, vo stadiumot na paralizirawe, nikotinot ispolnuva kurariformno dejstvo.
Pokraj svoite periferni dejstva, nikotinot deluva i na CNS i toa najprvo go drazni, a potoa go paralizira.
Promenite koi nastanuvaat vo organizmot posle negovoto konsumirawe mo`at da bidat dosta kompleksni, a ~esto e re~isi nevozmo`no da se predvidat. Ova proizleguva od toa {to nikotinot dejstvuva na pve}e mesta vo organizmot i toa prvo stimulativno, a potoa paralizira~ki. Krajnata reakcija na nekoi organi mo`e da bide rezultanta od razli~nite dejstva na nikotinot. Osven toa, toj stimulira cel red na senzorni receptori.
Sledniot primer ilustrira kakvi mo`at da bidat kompleksnite dejstva na nikotinot. Nikotinot mo`e da ja zabrza rabotata na srceto so stimulacija na simpati~kite i paraliza na parasimpati~kite ganglii. Spored toa, nikotinot vlijae na frekfencijata na srceto so svoeto dejstvo na medularnite centri, a vo ova se vme{uvaat i kardiovaskularnite kompenzatorni refleksi koi nastanuvaat kako rezultat na promenata na krvniot pritisok pod negovo dejstvo. Najposle, doa|a i do osloboduvawe na adrenalin od srcevinata na nadbubre`nata `lezda so {to se poka~uva i krvniot pritisok.
Centralen nerven sistem (CNS). Nikotinot go stimulira CNS. Ova posebno se manifestira na respiratorniot i vazomotorniot centar i na centarot za povra}awe vo medulla oblongata. Na ova mesto nikotinot, vo mali dozi, mo`e da go stimulira di{eweto so draznewe na hemioreceptorite vo karotidniot sinus, dodeka golemi dozi deluvaat direktno na prodol`eniot mozok.
Stimuliraweto na motornite zoni se manifestira so trema i gr~evi. Ovie centralni dejstva mo`at da bidat blokirani so davawe na lekovi za le~ewe na parkinsonizmot, sredstva so kurariformno dejstvo, antikonvulzivni sredstva, adrenergi~ni blokira~i i hipnotici.
Po stimuliraweto na CNS, doa|a do depresija i nastapuva smrt vedna{ po paraliziraweto na centarot za di{ewe. Me|utoa, izgleda deka pred da bidat paralizirani medularnite centri pod dejstvo na nikotinot, negovoto periferno kurariformno dejstvo na skeletnite muskuli mo`at da go onesposobat centarot za di{ewe.
Nikotinot ima i izvesno antidiuretsko dejstvo - ja inhibira diurezata so voda. Ova dejstvo e rezultat na stimulacija na hipotalamo - hipofizniot sistem posle {to doa|a do la~ewe na adiuretin.
Periferen nerven sistem (PNS). Nikotinot go blokira sproveduvaweto na impulsot niz nervnoto steblo samo dokolku se aplicira na samiot nerv vo golemi koli~ini.
Kardiovaskularen sistem (KVS). Frekfencijata na srceto, pod dejstvo na nikotinot, obi~no najprvo se usporuva (ova posebno e posledica od stimuliraweto na n.vagus i na vagusnite ganglii). Podocna ili posle pogolemi dozi, se pojavuva tahikardija. Eksperimentalno, pod dejstvo na nikotinot, se dobieni razli~ni aritmii.
Krvniot pritisok, pod dejstvoto na nikotinot, se poka~uva poradi perifernata vazokonstrikcija koja nastanuva kako posledica na centralnoto vazomotorno stimulirawe, stimuliraweto na simpati~kite ganglii i la~eweto na adrenalin i levarterenol od medulata na nadbubre`nata `lezda. Vo podocniot stadium na akutnoto truewe so nikotin, krvniot pritisok opa|a.
Pomalite krvni sadovi na periferijata, posebno vo ko`ata, se stesnuvaat pod dejstvo na nikotinot, no mo`at da se pro{irat koga }e doje do paraliza na simpati~kite ganglii. Isto taka, pod negovo dejstvo, se stesnuvaat i koronarnite arterii.
Gastrointestinalen trakt (GIT). Nikotinot mo`e da predizvika i povra}awe koe ima glavno centralno poteklo. Pod dejstvo na nikotinot, mo`e da dojde i do zgolemena motorna aktivnost na crevata pa i do dijarea vedna{ po stimulacijata na parasimpati~kite ganglii. Po ova dejstvo na nikotinot na crevata, sleduva stadium na inhibicija na tonusot i dvi`ewe na crevata.
@lezdi. Nikotinot najprvo ja stimulira plunkovata i bronhijalnata sekrecija, a potoa doa|a do inhibicija. Salivacijata vo tekot na pu{eweto nastanuva, glavno, refleksno, pod vlijanie na drazbata od ~adot, zatoa {to 0,4mg nikotin (toa e koli~ina na nikotin koja prose~no se resorbira so ispu{eni dve cigari), vbrizgano potko`no, NE predizvikuva salivacija. Na ostanatite sekrecii nikotinot ili ne deluva ili pak negovoto dejstvo e promenlivo.
Tolerancija
Ako nikotinot se konsumira ~esto, se sozdava tolerancija. Toa najdobro se zabele`uva kaj pu{a~ite koi podnesuvaat, bez simptomi na truewe i do 8mg nikotin. Ovaa doza kaj nenaviknati li~nosti predizvikuva silni simptomi na truewe. Postoi vkrstena tolerancija pome|u nikotinot i lobelinot.
Akutno truewe
Nikotinot e eden od najjakite otrovi i deluva mnogu brzo - re~isi isto tolku brzo kolku i cijanidite. Akutnoto truewe mo`e da nastane dokolku se progolta nekoj insekticidno sredstvo koe sodr`i nikotin ili pak dokolku so vakvo sredstvo se poprska ko`a ili odelo. Najposle, do akutno truewe so nikotin mo`e da dojde i pri pu{ewe na prvata cigara koja sodr`i dve letalni dozi na nikotin za ~ovekot. Letalnata doza za ~ovekot iznesuva 60mg, no ve}e i 4mg i pomalku predizvikuvaat te{ki simptomi kaj nenaviknati li~nosti.
Simptomite na te{ko akutno truewe so nikotin nastanuvaat brzo i smrt mo`e da nastapi ve}e posle nekolku minuti. Poradi svojata alkalnost, nikotinot ima kausti~en efekt vo ustata i `eludnikot. Brzo se pojavuva salivacijata, potoa se pojavuva bolka vo predelot na abdomenot, povra}awe i jaka dijarea. Opi{ani se i glavobolka, vrtoglavica, poremetuvawa na vidot i sluhot, zbunetost i izrazena slabost. Di{eweto e otprvo stimulirano, a krvniot pritisok mo`e da bide poka~en. Prvi~no zenicite se stesneti, a potoa se pro{iruvaat. Pulsot obi~no na po~etokot e baven, a na kraj brz. Vo tekot na trueweto doa|a i do onesvestuvawe i prostracija. Krvniot pritisok pa|a, di{eweto e ote`nato, pulsot e slab i nepravilen i posle kolapsot mo`at da se javat terminalni gr~evi. Smrtta nastapuva posle paralizata na muskulite na respiratornot sistem, po prestanuvaweto na di{eweto.
Le~ewe. Ponekoga{, ako smrtta ne nastapi premnogu brzo, mo`e da se proba so le~ewe. Glavno treba da se obrne vnimanie na di{eweto. Zemaj}i go vo predvid toa deka nikotinot mnogu brzo se razgraduva vo organizmot, smrtta mo`e da se izbegne dokolku pacientot se odr`i vo `ivot onolku kolku {to trae razgraduvaweto na nikotinot. Zatoa treba {to pobrzo da se po~ne so ve{ta~ko di{ewe (po mo`nost so kislorod) i negovo povtoruvawe se dodeka toa e potrebno ili dodeka ne prestane srceto so rabota. Dokolku e otrovot (nikotinot) progoltan, treba da se ispere `eludnikot so sosema slab ( 1:10 000) rastvor na kalium permanganat, a potoa da se dade suspenzija na medicinsko maslo. Centralnite respiratorni stimulansi, po pravilo, ne pretrpuvaat posledici.Ostanatata terapija e simptomatska (le~ewe na {ok itn.).
Duvan (pu{ewe) i hroni~no truewe so nikotin
Duvanot (isu{en list od bilkata Nicotiana tabacum) odgleduvan e najnapred vo Amerika. Belcite nau~ile da pu{at od Indijancite i go dovele duvanot vo Evropa. Procentot na nikotin vo duvanot zna~itelno varira od 0,5 - 8%. Cigarite sodr`at okolu 1,5% nikotin (0,7 - 3%), dodeka ~adot od edna prose~na cigara mo`e da sodr`i od 150 - 400mg pa i pove}e nikotin, {to zavisi od pove}e faktori. Nikotinot, vo listovite na duvanot, se nao|a vo oblik na soli so organski kiselini, a toplinata go osloboduva vo oblik na alkaloid koj vo rali~ni koli~ini preminuva vo dim. Del od nego sogoruva, a drugiot pogolem del doa|a vo respiratorniot trakt ({to zavisi od vlagata, toplinata, brzinata na pu{ewe, na vovlekuvawe dim itn.). Celata vdi{ena koli~ina ne se resorbira, zatoa {to pogolem del povtorno se isfrla od respiratorniot sistem. Pogolemot del od t.n. denikotenizirani duvani, sodr`at, seu{te, prili~na koli~ina nikotin.
Pokraj nikotinot, duvanot sodr`i piridin i drugi sli~ni bazi, isparlivi kiselini, katranski i fenolski materii i posebno, furfural i akrolein. Ovie materii zaedno so slobodniot nikotin doprinesuvaat za nadrazlivoto dejstvo na duvanot odnosno na negoviot dim na sluznicata. Vo nego se pronajdeni i polonium i nikel.
Vo 1% od ~adot na cigarata ima jaglerod monoksid, 2% vo ~adot od lule i do 6% vo ~adot od cigarite. Pri re~isi neprekidno pu{ewe, vo krvta mo`e da bide 5 - 10% hemoglobin pretvoren vo karboksihemoglo-bin.
Hroni~ni dejstva na duvanot. Deneska ne mo`e da se smeta kako doka`ano deka umerenoto pu{ewe zna~itelno im {teti na pove}eto pu{a~i. Sepak, ke bidat spomnati nekoi pojavi koi mo`at da se slu~at kaj pu{a~ite.
Posle pu{eweto mo`e da se pojavi nadraznuvawe vo nosot, vo farinksot, traheata i vo bronhiite. Kaj pu{a~ite se opi{ani i epiteliomi, a deneska se smeta kako doka`ano deka duvanskiot ~ad ima karcinomno dejstvo. Spored nekoi statistiki, za~estenosta na karcinomite na belite drobovi e deset pati pogolema kaj pu{a~ite otkolku kaj nepu{a~ite.
Kaj pu{a~ite e opi{an i sindrom koj se sostoi od dispnoja, naporno di{ewe prosledeno so {i{tewe, stesnuvawe na farinksot, bolki vo gradite i za~esteni infekcii vo gornite partii od respiratorniot sistem. Seto ova is~eznuva koga se prekine so pu{ewe. Emfizmot na belite drobovi po~esto nastanuva kaj pu{a~i otkolku kaj nepu{a~i.
Od aspekt na vlijanieto na pu{eweto na motornata i sekretornata aktivnost na GIT, najdeno e deka pu{eweto refleksno ja stimulira salivacijata I toa poradi nadraznitelnoto dejstvo na ~adot otkolku poradi prisustvoto na nikotin vo ~adot. Isto taka, doka`ano e deka pu{eweto refleksno gi inhibira kontrakciite na `eludnikot pri ~uvstvo na glad. Inhibicijata, koja e predizvikana od pu{eweto na samo edna cigara, mo`e da trae 15 - 60min. Pu{eweto bitno ne vlijae na vremeto na praznewe na `eludnikot, a kiselosta na negoviot sok ne e zgolemena.
Kaj nekoi li~nosti, prekumernoto pu{ewe mo`e da predizvika predvremena sistola i isklu~itelno i paroksizalni napadi na aurikularna tahikardija. Se opi{uva vo elektrokardiogramot i inverzija na T- branovite kako posledica od pu{eweto. Nema dokazi deka pu{eweto mo`e da dovede do arterioskleroza ili angina pektoris. Me|utoa, kaj pacientite koi ve}e imaat koronarna skleroza i pektoralna angina, prekumernoto pu{ewe mo`e da predizvika angiozni napadi i da se zgolemi smrtnosta.
Iako ne mo`e da se re~e deka pu{eweto ja predizvikuva Burgerovata bolest (thrombangitis obliterans), vo golema mera doprinesuva za nejzino razvivawe pri {to na ovie pu{a~i MORA da im se zabrani pu{eweto.
Pu{eweto, kaj pogolem broj na pu{a~i, predizvikuva periferna vazokonstrikcija, posebno vo ko`ata. Ova e prosledeno so gubewe na temperaturata na ko`ata. Osven toa, pove}eto li~nosti reagiraat na pu{eweto cigari so poka~en sistolen i dijastolen pritisok. Ova poka~uvawe e poizrazeno kaj li~nosti kaj koi postoi esencijalna hipertenzija.
Kako relativno retka komplikacija, kaj pu{a~ite, se javuva ambliopija. Vo takvi slu~aevi, doa|a do retrobulbarnen nevrit, {to mo`e da dovede do atrofija na opti~kiot nerv. Bidej}i kaj ovie zaboleni postoi spazam na retinalnite krvni sadovi predizvikan od nikotinot, niv mora da im se zabrani pu{eweto. Spored nekoi avtori, Burgerovata bolest kaj mladite li~nosti koi pu{at e vsu{nost posledica od alergija prema duvanot.
Poremetuvawa kaj bremena `ena - pu{a~:
-pove}e spontani abortusi;
-pogolema smrtnost na novoroden~iwata;
-mala te`ina na novoroden~iwata itn..
Pu{a~ot lesno ne se odviknuva od pu{eweto. Apstinencijalnite simptomi, pri odviknuvawe od pu{eweto se, pokraj odviknuvaweto od `elbata za duvan, razdrazlivost, sonlivost, zagri`enost, vrtoglavica, glavobolka, namalena energija, zamorenost, opstipacija ili dijarea, nesonica, zbunetost, potewe, gr~evi, tremor, paltipacija. Seto ova vo celost go opravduva tvrdeweto na golem broj na avtori deka pu{eweto e vo su{tina, zavisnost od duvan odnosno nikotin, so seto ona {to edna zavisnost od droga (toksikomanija) pretstavuva za svoite `rtvi.